РАБҒУЗИДІҢ «ҚИССАСУЛ-ӘНБИЯ» ШЫҒАРМАСЫНДАҒЫ АРАБ, ПАРСЫ СӨЗДЕРІ
Ключевые слова:
кірме сөздер, сөздік қор, мағына, діни сөздер, дыбыс, құрам.Аннотация
Жазба ескерткіштер тіліндегі араб, парсы сөздерінің тіліміздің баюына, сөздік қорымыздың молаюына қосқан үлесі мол. Олай болса, халық қазынасы ретіндегі жәдігерлер тіліндегі кірме сөздерді лингвистикалық тұрғыдан талдап, қыр-сырын ашу, қазіргі тілімізбен, сол түпнұсқа тілдерімен салыстыру арқылы даму, өзгеру динамикасын анықтау көкейтесті мәселелердің бірі болып табылады. Осы мақсатта мақалада орта ғасыр жазба ескерткіші болып саналатын Рабғузидың «Қиссас-ул-әнбия» ескерткіші тіліндегі араб, парсы сөздеріне талдау жасалынды. Араб, парсы сөздерінің тіліміздегі өзгеру сипаты ретінде дыбыстық, тұлғалық, мағыналық жағынан әртүрлі сипатқа ие болуы сөз болды. Дыбыстық өзгерістер мен дыбыстық сәйкестіктер олардың даму жолын көрсетеді. Дыбыстық, құрылымдық жағынан ерекшеліктер, лексикалық сөздік қорының құрамы, сөйлем құрылысы жағынан зерттелуі ескерткішке тән тілдік жүйесінен анықталады.
Библиографические ссылки
Nadjip E.N. Zaslugi arabskih filologov v oblasti izucheniya tyurkskih yazykov[Merits of Arab philologists in the field of studying Turkic languages]. Semitskie yazyki. – M., 1965. ch. 2.
Dosjan R.A. Eskі kazak adebi tіlіnіn tүsіndіrme sozdіgі [Explanatory Dictionary of the old Kazakh literary language]. 2-t. – Astana: Astana poligrafiya, 2011. – 304 b.
Syzdyqova R. Kazak adebi tіlіnіn tarihy[History of the Kazakh literary language]. – Almaty: Ana tіlі. – 319 b.
Rүstemov L.Z. Kazіrgі kazak tіlіndegі arab, parsy kіrme sozderі [Arabic, Persian words in the modern Kazakh language]. – Almaty, 1982. – 160 b.
Esenalieva J. Abai shygarmalaryndagy arab, parsy sozderіnіn koldanylu erekshelіgі [Features of the use of Arabic and Persian words in Abay’s works]. Filolog. gyl. kand. diss. avtoref. – Almaty, 1993
Qulnazarova G. XI-XII gasyr adebi eskertkіshterіndegі arab elementterі[Arabic elements in literary monuments of the XI-XII centuries]
Mansurov N.B. XIX gasyr poeziyasyndagy arab, iran kіrme sozderі (Dulat, SHortanbai, Murat shygarmalary boiynsha) [Arabic, Iranian words in poetry of the XIX century]. Kand. diss. avtoref. – Almaty, 2006. – 30 b.
Bүrkіtbai G. Kazak tіlі tүsіndіrme sozdіkterіnde arabizmderdіn leksikografiyalanuy [Lexicography of arabisms in explanatory dictionaries of the Kazakh language]. Filolog. gyl. kand. diss. avtoref. – Almaty, 2004. – 34 b.
YAkshi M.Z. Kazak, ozbek, tүrіk tіlderіne ortak kіrme arab sozderі [Arabic words common to Kazakh, Uzbek, and Turkish]. Kand. diss. avtoref. – Almaty, 2010. – 24 b.
Agabekova J.A. Kazak tіlіnde kalyptaskan arab tektі kіsі attarynyn etnolingvistikalyk sipaty [Ethnolinguistic character of names of Arabic origin formed in the Kazakh language]. Filol. gylym. diss. Avtoreferaty. –Almaty, 2005. –10-25 bb.
Jubatova B. Kazakkissa-dastandaryndagy arab, parsy sozderі [Arabic, Persian words in the Kazakh Kissa-saga]. Filolog. gyl. kand. diss. avtoref. – Almaty, 2001.
Negіzgі dіni maglumattar[Basic religious information]. Tүrіksheden audaryp, kurast.: H. Өztүrіk, B. Mansurov. – Almaty, 2008. – 384 b.
