ЖАСАЛМА ИНТЕЛЛЕКТ АКЫЛ-ЭСТИН «КАРА КУТУСУ» КАТАРЫ (тарыхый-философиялык жана эпистемологиялык ыкма)
Ключевые слова:
жасалма интеллект, аң-сезим философиясы, аңсезим, ойжүгүртүү, кара машина, субъекттүүлүк, рационалдуулук, редукция, карамакаршылык, метафизика, парадигма, эволюция.Аннотация
Макалада жасалма интеллектке (ЖИ) карата «кара машина» философиялык метафорасы жана анын философиялык антропологиянын, гносеологиянын жана аң-сезим философиясынын салттарындагы мааниси талданат. Жаңы доордогу механисттик ой жүгүртүү менен нейротармактык ЖИ тууралуу азыркы түшүнүктөрдүн концептуалдык байланышы изилденет. Бул ЖИ – тунук эмес, бирок натыйжалуу иштеген система катары сүрөттөлөт. Субъекттүүлүк, рационалдуулук жана түшүндүрүмдүүлүк сыяктуу негизги философиялык түшүнүктөрдү кайра карап чыгуу зарылдыгы негизделет. Адам менен ЖИнин өз ара аракеттенүүсүндө пайда болгон парадокстарга өзгөчө көңүл бурулат — ЖИ аң-сезимсиз жана өзүн түшүнбөстөн интеллектуалдык жүрүм-турум көрсөтөт. Автордук анализ ЖИнин классикалык эпистемологияга чакырык таштарын көрсөтөт, анткени бул тармакта билим осмысленность (маанилүүлүк), тунук түшүндүрүмдүүлүк жана рефлексия жөндөмдүүлүгү менен байланышкан. ЖИнин өнүгүшү ой жүгүртүү түшүнүгүнүн философиялык ревизиясын
талап кылары баса белгиленет: субъектсиз таануу, логикасыз рационалдуулук, аң-сезимсиз жоопкерчилик мүмкүнбү деген суроолор коюлат. Акырында, ЖИ «кара машина» катары — бул жөн гана технологиялык эмес, ошондой эле батыш ой жүгүртүүсүнүн антропоцентристтик негиздерин шек туудурган терең философиялык маселе экени белгиленет.
Библиографические ссылки
Яковлева Е. В., Исакова Н. В. Искусственный интеллект как современная философская проблема: аналитический обзор // Гуманитарные и социальные науки. 2021. №6. – С.30-35. DOI: 10.18522/2070-1403-2021-89-6-30-35
Алексеев А. Ю. Философия Искусственного интеллекта в России с начала века и по настоящее время // Науковедческие исследования. 2022. №1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/filosofiya-iskusstvennogo-intellekta-v-rossii-s-nachala-veka-po-nastoyaschee-vremya
Глуздов Д.В. Философско-антропологические основания взаимодействия искусственного и естественного интеллекта // Вестник Минского университета. 2022. №4 (41). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/filosofsko-antropologicheskie-osnovaniya-vzaimodeystviya-iskusstvennogo-i-estestvennogo-intellekta (дата обращения: 28.04.2025).
Баррат Дж. Последнее изобретение человечества. Искусственный интеллект и конец эры Homo sapiens. М.: Альпина нон-фикшн, 2015. 330 с
Боргест Н.М. Стратегии интеллекта и его онтологии: попытка разобраться // Онтология проектирования. 2019. Т. 9. № 4 (34). С. 407–428.
Каку М. Будущее разума. М.: Альпина-нон-фикшн, 2015. 500 с.
Лешкевич Т.Г. Цифровые трансформации эпохи в проекции их воздействия на современного человека // Вестник ТГУ. 2019. № 439. С. 103–109.
Лешкевич Т.Г. Метафоры цифровой эры и Black Box Problem // Философия науки и техники. 2022. Т. 27. № 1. С. 34–48
Лещев С.В. Искусственно-интеллектуальная агентность в пространстве гуманитарного измерения // Современные проблемы гуманитарных и общественных наук – 2021 – с.65-68.
Чеклецов В.В. Диалоги гибридного мира // Философские проблемы информационных технологий и киберпространства. 2021. № 3 (19). С. 99–116.
Шнуренко И. Искусственный интеллект на грани нервного срыва // Эксперт. 2018–2019. № 1–3. С. 38–41.
Cycleback D. Philosophy of Artificial Intelligence: A Critique of the Mechanistic Theory of Mind. Florida: Universal-Publishers BocaRaton, 2009. 190 p.
Floridi L. A Proxy Culture // Philosophy and Technology. 2015. Vol. 28. No. 4. P. 487–490.Райков А.Н. Субъектность объяснимого искусственного интеллекта. Философские науки. 2022;65(1):72 90. https://doi.org/10.30727/0235-1188-2022-65-1-72-90
