МУСТАФО БАФОЕВТИН ЧЫГАРМАЧЫЛЫГЫНДАГЫ ЦИКЛДҮҮ ФОРТЕПИАНОЛУК СҮРӨТТӨР ЖАНРЫ («АЛПАМЫШТЫ ОКУУ БОЮНЧА БЕШ МУЗЫКАЛЫК СҮРӨТ» МИСАЛЫНДА)
Ключевые слова:
жанр, циклдүүлүк, сүрөт, көркөм, чыгармачылык, композитор, программалык, дастан, фортепиано, цикл.Аннотация
Бул илимий макалада өзбек фортепиано искусствосундагы циклдик живопись жанры изилденет, өзгөчө Мустафа Бафоевдин «Алпомыштын окуусунун негизиндеги беш музыкалык картина» чыгармасы мисал катары каралат. Бул жанр композиторлорго оркестрдик үндүн улуу көркөмдүгүн бир аспаптын үн камтышы менен көрсөтүүгө мүмкүндүк берет, бул неоромантизмдин кайра жаралышын, үндүү ой жүгүртүүнү жана өзбек дүйнө таанымын чагылдырат. Изилдөөнүн негизги максаты – Бафоевдин чыгармасы аркылуу фортепиано циклин, анын стилдик өзгөчөлүктөрүн, композициянын текстурасын, жанрдык жана тематикалык өзгөчөлүктөрүн изилдөө. Ошондой эле, өзбек композиторлорунун чыгармачылыгындагы циклдик фортепиано картинасынын эволюциясы боюнча жалпы жыйынтык чыгарып, жанрдын келечектеги өнүгүү перспективаларын аныктоо. Автор «изотерия» терминин искусство тарыхына биринчи жолу киргизип, аны опера искусствосунун инструменталдык искусствого сыноо термини катары түшүндүрөт. Макалада тарыхый, комплекстүү жана салыштырма талдоо жүргүзүлүп, циклдик пианино картинасынын жанрын шарттуу классификациялоого аракет жасалган. Изилдөө музыкадагы демократиялаштыруу, искусствонун ар кандай түрлөрүнүн синтези жана программалык идеяларды белгилейт. Бул тенденция Бафоевдин чыгармаларында неоромантикалык стилдин жанданышына алып келет, ага Ф. Листтин, А. Скрябиндин, С. Рахманиновдун фортепиано стилдеринин таасири байкалат. Ошондой эле, үн чыгаруунун жана сүрөт түзүүнүн жаңы ыкмалары, фортепиано текстурасындагы инновациялар, анын ичинде өзбек эл аспаптарынын (дутар, дойра) үн-дөрүнүн чагылдырылышы талданат.
Библиографические ссылки
Алпамыш. Узбекский народный эпос. Перевод Пеньковского. Ташкент: «Шарк», 1998. 228с.
Аманбаева Д.М. Музыкальные картины в фортепианном творчестве композиторов Узбекистана. // Ж.Наука и образование Москва, 2023. С.29-31.
Мазель Л.А. Цуккерман В.А. Анализ музыкальных произведений: Элементы музыки и методика анализа музыкальных форм. Москва. Музыка, 1967.752 с.
Мазель Л.А. Строение музыкальных произведений. Учебное пособие Москва.Музыка,1986,527с.
Осетрова В. А. Изображение картины современного мира посредством сказочных героев из узбекского эпоса на примере цикла М. Бафоева по прочтению Алпомыша // Ж. Вестник науки и образования. №7. Новосибирск. №7, 2022. ISSN 2312-8089.
Хамиджан Хомиди Мыслители Востока (научно-художественные очерки). Ташкент: «Art Flex». С.335.
Чжу Сяоле Фортепианный программный цикл как жанровая парадигма романтизма (на примере «Годов Странствий» Ф. Листа)//Ж.Музыкальное искусство и образование. Москва, С.63-69.
