КЫРГЫЗДАРДЫН АҢ-СЕЗИМИНДЕ ТООЛОРДУН ГЕОСОФИЯЛЫК МААНИСИ
Ключевые слова:
геософия; тоолор; Евразия; аң-сезим; ыйык география; «кыргыз» этноними; салт; космос чөйрөсү.Аннотация
Макалада тоолордун ыйык географиясы кыргыздардын этномаданий аң-сезимин, мезгилдин метафизикалык байланышын камсыз кылган жана эпикалык уламыштар аркылуу эс тутумдун руханий транзитине өбөлгө түзгөн кыргыз элинин аң-сезиминдеги тоолордун маанисин геософиялык түшүнүү берилген. Андан кийин изилдөө тоолуу чөйрөнүн мифологиялык таанууда, заманист акындардын философиялык мурасында, Айтматовдун чыгармачылыгында чагылдырылган, ошондой эле семантикалык жактан «кыргыз» этнониминде камтылган, бул жерде «кыр» «тоо», «чоку» же «бийиктик» жана «кыз» этнониминде чагылдырылган, бул көп сандаган чечмелөөчү позицияларга ылайык эл катары түшүнүлөт. Натыйжада «кыргыз» этноними «тоо эли» же «тоо эли»деп түшүнүлөт. Эмгектин негизги багыты кыргыздардын этномаданий салтынын сырларына жарык чачкан кыргыз элинин Евразия тоолору мейкиндиги менен терең жана көөнөргүс руханий байланышына арналган. Туран тоолору кудайлардын жашаган жери, ыйык каада-салттардын топтолгон зонасы жана өткөн доорлордун руханий тажрыйбасы сакталган аймак болгон Евразиянын ыйык географиясындагы тоолордун геософиялык маанисин ачып берген кызыктуу метафизикалык көз карашты сунуштайт.
Библиографические ссылки
Радлов В.В. Образцы народной литературы северных тюркских племен. Ч. V. Наречие дикокаменных киргизов / В.В. Радлов. – СПб., 1885.
Ахмет Заки Валиди-Тоган. Введение во всеобщую историю тюрков / Ахмет Заки Валиди-Тоган. – Стамбул, 1946.
Кононов А.Н. Еще раз об этнониме «кыргыз» / А.Н. Кононов // Тюркологические исследования. – Фрунзе, 1970. 4. Шабалов А.С. Племена, народы и государства Центральной Азии в древности / А.С. Шабалов. – Иркутск, 2020.
URL: https://kghistory.akipress.org/unews/un_post:14865/?from=kghistory&place=-search&sth=3fa07817fa64dda8826741fbdf488f6e (дата обращения: 05.02.2025).
Дугин А.Г. Мистерии Евразии / А.Г. Дугин. – М.: Арктогея, 1996.
Айтматов Ч.Т. Когда падают горы / Ч.Т. Айтматов. – М.: Синергия; Московские учебники, 2007.
