КЫРГЫЗДАРДЫН XIX к. АЯГЫ-XX к. БАШЫНДАГЫ ШАРИЯТ МЫЙЗАМ ЖЫЙЫНДЫЛАРЫНЫН КООМДУ ЖӨНГӨ САЛУУДАГЫ ОРДУ
Ключевые слова:
шарият мыйзамы, казы соту, кун салыгы, дия салыгы, бектер бийлиги, даткалар бийлиги, адат укугу.Аннотация
Бул макалада XIX кылымда кыргыздардын коомдук турмушунда шарият дин укугунун пайда болушу, коомдук мамилелерди жөнгө салышы каралат. XIXкылымдын босогосунда кыргыз элинин коомдук мамилелеринде кокон хандыгынын таасири астында ислам дининин тарашы күчөгөн. Айрыкча түндүк кыргыз урууларына караганда, түштүк
кыргыз урууларынын арасында адат укугу менен шарият мыйзамынын аралашуусунун аркасында салттуу ислам түшүнүгү пайда болгон. XIXкылымда Фергана өрөөнүндөгү кыргыздарда адат укугунан шарият мыйзамына өтүп жаткан доор деп аталгандыктан, шарият мыйзамынын коомду башкаруудагы орду талкууланат. Шарият дин укугунун булактарына талдоо жүргүзүлөт, казы сот системасынын иштөө тартиби, коомду жөнгө салуудагы ыйгарым укуктары каралат.Казылар мыйзам талдоочу соттук милдеттерди аткарган укуктары менен чектелбестен, динди талдоочу, коомго түшүндүрүүчү, диний фатфаларды берүүчү функциялары изилдөөгө алынат.
Библиографические ссылки
Абди-Саттар хан казий// Заметки о народном самоуправлении и ишанах в Туркестане Туркестанские ведомости 1898 г. №54.
Бардашев “Сведения о дикокаменных киргизах” Туркестанские ведомости 1870 г.
Бөрүбашев Б. История государства и права Кыргызской Республики т.1., Б.2015.
Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений в пяти томах. Том.4. –Алма-Ата., 1985.
Гродеков Н.И. Киргизы и кара-киргизы Сырданинской области. Ташкент., 1889.
Гейнс А.К.Собрание литературных трудов.Т.2.-СПб.1898г.
Извнстия вузов Б.2015г.
Карасаев К. “Каамус наама” Б.2016ж Б.26.
Капитана Давлетшина по командировке в Туркестанский край и Степной области: Для ознокомления деятельности народных судов. СПб.,1910 г.
Мухидинов Историко-правовые аспекты судебной системы Кокондского ханства “Наука Права” Т., 2019.
Назаров Записки о некоторых народах и землях средней части Азии М., 1968.
Наливкин В.П. этнограф “Туземцы раньше и теперь //полвека в Туркестане биография документы, труды” М., 2015 г.
Наливкин.В.Краткая история кокондского ханства Казань.,1886.
Наука и новое технологии Б.,2015 г.
Остроумов. Н.Н.Сарты. Этнографические материалы. Ташкент.,1908.
Плоских В.”Киргизы и Кокондское ханство”Ф.,1977.
Рахимджанова.Н. “Трансформация традиционных казийских судов в Туркестане в конце XIX – в начеле XX веков” Пенза.,2016 г.
Соодонбеков.С. “Общественный и государственный строй кокондского ханства”. Б.,1999.
Сопубекова Н.Т. Бюлетень науки и практики “Судоустройство Кыргызстана в период нахождения его в состваве Кокондского ханства и Российской империи” (XIX–XX вв.)№3 Б.,2017.
Сулайманова Х. Собрание сочинений Т.1.Ташкент., 1967.
Усенбаев К. Общественно-экономические отношения киргизов в период Кокандского ханства” Ф.,1961.
Федченко.А.П. В Кокондском ханстве.Т.1. Ч.2. СПб.,1875.
