КЫРГЫЗДАРДЫН ЭТНИКАЛЫК ТАРЫХЫНЫН ИЗИЛДЕНИШ ТАРЫХНААМАСЫ(XIX к. ЭКИНЧИ ЖАРЫМЫ)
Ключевые слова:
Кыргыз каганаты, кыргыз этноними, орто кылымдагы кыргыздардын этникалык тарыхы, бурут, Енисей, Түштүк Сибирь, Ала Тоо.Аннотация
Кыргыздардын тарыхта аты чыгып таанылган учур менен аларды илим адамдары изилдеп баштаган мезгил ортосун эбегейсиз доор бөлүп турат. Борбордук Азиянын көчмөн талаасында байыр алган кыргыздар б.з.ч. III кылымдын соңку жылдары Кытай мамлекетине таанылып, Сыма Цяндын эмгегинде белгиленип, аты тарых саптарына алынган. Андан кийин алар орошон тарых эпкининде калбай, Енисей аймагында кубаттуу мамлекет курганга жетишкен.Кыргыз тарыхынын изилдөөгө алынып, жалпы комчулукка тааралышы Европа өлкөлөрүндө орун алган өндүрүш революциясына байланышкан. Жаңы өндүрүш ыкмасы үчүн талап кылынган чийки зат муктаждыгы Улуу геграфиялык ачылыштарга түрткү берген. Адамзат үчүн белгисиз болгон жерлер ачылып, анда жашаган калк жана аларды курчаган айлана – чөйрөнү изилдөө максатында жаңы илим тармактары калыптанган. Адегенде, Европада башталган изилдөө багытына, кийин Россия тартылган. Россия мамлекетинин Урал тоосунун чыгышыда жайгашкан калктар туурасындагы маалыматтык кабар жазма булактарда топтолуп, ал ишкер адамдардын кызыгуусун жараткан. Ермактын Сибирге жасаган жортуулунан соң, аймак жана анда жашаган калктар туурасында маалымат жыйноо муктаждыгы келип чыккан.
Библиографические ссылки
Абдыкалыков А. А. Енисейские киргизы в XVII веке (исторический очерк). – Фрунзе,1968.
Аристов Н. А. Опыт выяснения этнического состава киргиз-казаков Большой орды и каракиргизов, на основании родословных сказаний и сведений о существующих родовых делениях и о родовых тамгах, а также исторических данных и начинающихся антропологических исследований. – СПб., 1895. – 96 с.
Аристов Н. А. Заметки об этническом составе тюркских племён и народностей и сведения об их численности. // Живая старина,1896. – Вып. III-IV. – С. 277-456.
Аристов Н. А. Усуни и кыргызы или кара-кыргызы: Очерки истории и быта населения западного Тянь-Шаня и исследования по его исторической географии. – Б.: Илим, 2001. – 582 с.5. Бартольд В. В. Н. А. Аристов, Заметки об этническом составе тюрксих племён и народностей и сведения об их численности. СПб., 1897 (отдельный оттиск из «Живой старины»,вып. III и IV, 1896 г.) 182стр. 8// Бартольд В. В. Соч. Т. V. – М., 1968.
Бичурин Н. Я. Описание Чжуньгарии и Восточного Туркистана в древнем и нынешнем состоянии. /Переведено с китайскаго монахом Иакинфом. – м СПб., 1829.
Бутанаев В. Я. Родо-племенной состав китайских хакасов// Вестник Хакасского государственного университета им. Н. Ф. Катанова. – Серия 3. История. Право. –Вып. 4. – Абакан, 2005. – 51-54.
Вайнштейн С. И. Мир кочевников центра Азии. – М., 1991.
Валиханов Ч. Ч. Избранные произведения. – Алма-Ата, 1958.
Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений: в 5 тт. – Алма-Ата, 1984.
История Сибири с древнейших времен до наших дней. – Т. 1. – Л., 1968.
Радлов В.В. Этнографический обзор турецких племён Сибири и Монголии. – Иркутск, 1929.
Radloff W.W. Observations sur les Kirghis, Journal Asiatique, Tome II, Paris, 1863, - 309-328 pp.
Потанин Г. Н. Очерки Северо-Западной Монголии.Вып. II. Материалы этнографические, с 26-ю таблицами рисунков. – СПб., 1881. – 181 б; 87 прим.; 26 рис.
