ҮЙЛӨМӨ МУЗЫКАЛЫК АСПАПТАРДЫН БӨЛҮКТӨРҮНӨ БАЙЛАНЫШТУУ ТИЛДИК КАРАЖАТТАРДЫН ЛЕКСИКА-СЕМАНТИКАЛЫК ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
Ключевые слова:
баш, көзөнөк, шакекче, ооз, көз, чымылдак, мүштөк, оюу, оюк, бооАннотация
Макалада кыргыз тилиндеги үйлөмө аспаптардын бөлүктөрүнө тиешелүү лексикалык компоненттердин тилдик функциясы ачылып берилет. Үйлөмө музыкалык аспаптардын баш, көзөнөк, шакекче, ооз, көз, чымылдак, мүштөк, оюу, оюк, боо сыяктуу бөлүктөрүнүн аталыштарынын лексикалык маанилери сыпатталып мүнөздөлөт. Атоо сөздөрдүн пайда болушунун аткарган кызматы менен байланышы, адамдын дене бөлүктөрүнүн аталыштарына, пайдаланылган буюмдарга, кийимдерге, ошондой эле башка түрдөгү аспаптарга тиешелүү тилдик каражаттар менен катышы аныкталат. Үйлөмө аспаптардын кыргыз элинин байыркы аспаптарынын катарына кириши, күнүмдүк турмуштиричиликте кабар жана белги берүүчү роль аткаргандыгы белгиленет. Кыргыз тилиндеги үйлөмө аспаптарга байланыштуу атоо создөрдүн жасалуу жолдору, аталыш жагдайларынын себептери көрсөтүлөт. Кыргыз улуттук үйлөмө музыкалык аспаптарынын бөлүктөрүнө тиешелүү сөздөрдүн алгачкы маанилери менен байланышы берилет.
Библиографические ссылки
Субаналиев С. Кыргыздын элдик музыкалык аспаптары: идиофондор, мембранафондор, аэрофондор / Субаналиев С. –Ф.: Адабият, 1991. -144 б.
Махмуд Кашгари «Түрк тилдеринин сөздүгү» [текст] Кыргыз тилине которгондор: Т.Токоев, К.Кошмоков, I т. /Махмуд Кашгари – Б., 2011. – 811 б.
Кыргыз тилинин түшүндүрмө сөздүгү (КТТС). I бөлүк. / Ч.Айтматов атын. Тил ж-а адабият ин-ту КР УИА / А.Акматалиевдин жалпы ред. астында; Түз.: И.Абдувалиев, А. Кыдырманбетова, Ж.Семёнова ж.б. –Б., “Полиграфбумресурсы”, 2019. –799 б.
Кыргыз тилинин түшүндүрмө сөздүгү (КТТС). II бөлүк. / Ч. Айтматов атын. Тил ж-а адабият ин-ту КР УИА / А.Акматалиевдин жалпы ред. астында; Түз.: И. Абдувалиев, А. Кыдырманбетова, Ж. Семёнова ж.б. –Б., “Полиграфбумресурсы”, 2019. –799 б.
Аширалиев К. Орхон-Енисей жазма эстеликтериндеги уңгу сөздөр; Кырг. ССР ИА, Тил ж-а адабият ин-ту, Түркология сектору. –Ф. Кырг. ССР ИА, 1963. –121 б.
Севортян Э.В. Этимологический словарь тюркских языков: Общетюркские и
межтюркские основы на гласные / Э.В.Севортян.; АН СССР. Ин-т языкознания. –М.:Наука, 1974. –349 с.
Карасаев К. Өздөштүрүлгөн сөздөр: Сөздүк. / К.Карасаев. –Ф.:1986. –420 б.
Сейдакматов К. Сөздөрдүн келип чыгыш тарыхынан: научное издание; Жооп .ред. Б. Исаков. / Сейдакматов К. -Б., 2004. -232 б.
