Кыргыздардын маркумду узатуу алдындагы салттык каада-салттары жана дүйнө таанымдары
Ключевые слова:
каада-салт, дүйнө тааным, анимизм, тенирчилик, шаманизм, ве- дизим, зорастризим, буддизим, манихеизм, ислам, руханизм, материализм, коомдук ан-сезим, көчмөндүк акыл-эс ж.б.Аннотация
Макалада кыргыз элинин сөөк коюуга байланыштуу салттык үрп-адаттары, ырым-жырымдары, алардын айырмалоочу өзгөчөлүктөрү, дүйнө жөнүндөгү ой-пикирлери кеңири каралат. Кыргыздар Борбордук Азиянын эң байыркы элдеринин бири болуу менен кеңири билимди сактап кала алышкан, бул алардын байыркы үрп-адаттарынын, каада-салттарынын калыптанышында чагылдырылган. Бул билимдер адамзат коомунун өнүгүүсүндө чоң роль ойноп, анимизм, теңирчилик, ведизм, шаманизм, зороастризм, буддизм, манихейизм жана ислам сыяктуу диний-философиялык агымдарды камтыйт. Демек, кыргыздар – өзүнүн бай маданий жана диний мурастары менен өзгөчө кызыгуу жараткан элдердин бири. Дин эркиндиги жана демократия принциптерине негизделген азыркы ааламдашуу жана саясаттын шартында ар кандай диний секталардын, анын ичинде исламдык секталардын кеңири таралышы байкалууда. Бул кыргыздардын уникалдуу байыркы каада-салттарына болуп көрбөгөндөй таасирин тийгизип, жок болуп кетүү коркунучуна алып келүүдө. Ушуга байланыштуу бул элдин байыркы диний көз караштары, дүйнө таанымы тууралуу маалымат берүүчү негизги булактардын бири болгон кыргыздардын сөөк коюу каада-салттарын кылдаттык менен изилдөө өзгөчө маанилүү.Маркумду акыркы сапарга узатуу ырым-жырымдарын изилдөө кыргыз маданиятын гана эмес, тектеш түрк элдеринин маданиятын да терең түшүнүүгө баалуу мүмкүнчүлүк түзөт. Бул изилдөө жаңы перспективаларды ачып, алардын руханий жана социалдык өнүгүүсүнүн көптөгөн аспектилерине жарык чачып, аны өтө маанилүү жана актуалдуу кыла алат.
Библиографические ссылки
Автордун талаа дептери (АТМ): №1, №4, №6, №7, №8, №11.
Абрамзон С.М. Кыргыз жана кыргызстандын тарыхы боюнча тандалма эмгек. –Б., – 1999. 225-бет.
Анохин А.В. Материалы по шаманству у алтайцев. –Л. –1924, 5-бет.
Алексеев Н.А. Ранние формы религии тюркеязычных народов сибирии. –Новосибирск, –1980, 170,172 -б.б.
Баялиева Т.Д. «Доисламская верования и их пережитки у киргизов» –Ф., 1972, 124,706 –б.б.
Валиханов Ч. Избранные произведения. –М., –1986. 225, 226-бб.
Диваев А. Деревня – кыргызские похоронные обычаи. II Туркестанский сб.1908-Т. 28,31, 462-б.
Ксенофонтов Г.В. Шаманизм и христианство. – Иркутск. 1929, 9-бет.
Каралаев С. Эпос Манас. – Ф.; –1986, 184-бет.
Кыргыздар Т.1. – Б., –1993, – 98-бет.
Закиров С. Кыргыз санжырасы. – Б., 1996, 142-бет.
Эрих Фонд Деникен. История ошибочна. – Минск. –2011. 34-бет.
