Кеминде иштеген Ак-Түз руднигинин айлана-чөйрөгө тийгизген терс таасиринен Кичи-Ке- мин өрөөнүндө жашаган адамдардын өмүрү канчага кыскарган?
Ключевые слова:
Ак-Түз кендигинин адамдардын ден-соолугуна тийгизген өтө терс таасири.Аннотация
Макалада көп жылдар мурда (1943-жылдан баштап) Кичи-Кемин өрөөнүнүн (Кыргызстан) жогору бийик тоолуу жагында тоо-кен өндүрүш иштерин жүргүзгөн Ак-Түз руднигинин жана ал токтогондон кийин (1995-ж) дагы бир нече чет элдик компаниялардын тынымсыз иштешинин айлана-чөйрөгө, анын ичинде, бөтөнчө, ошол өрөөндө жашаган адамдардын ден соолугуна тийгизген терс таасирлеринин негизинде пайда болгон, ондогон жылдар бою чечилбей келе жаткан Кичи-Кемин өрөөнүнүн курч экологиялык көйгөйлөрү тууралуу кыскача, бирок абдан маанилүү маселелер көтөрүлөт.
Жогоруда аталган тоо-кен ишканалардын өрөөндүн айлана-чөйрөсүнө жана, биринчи ирет, адамдардын ден соолугуна тийгизген таасирлери жөнүндө так маалыматтарды издеп табуу максатында ошол ишканалардын иштеп турган мезгилдеринде Кичи-Кемин өрөөнүндө жашап жүрүп, өлгөн миңдеген адамдардын жаш курактарын ар тараптан статистикалык иликтөө ыкмасын пайдаланып, авторлор төмөндөгүдөй жыйынтыкка келишкен: геоэкологиясы жагынан көйгөйлүү Кичи-Кемин өрөөнүндө жашаган адамдардын өмүрүнүн узактыгы кеминде 15-20 жылга кыскарган. Деги эле адамдардын ден соолугуна терс таасирин тийгизип жаткан ишканаларга экологиялык жактан баа берүүдө авторлордун статистикалык иликтөө ыкмасы ийгиликтүү пайдаланууга сунушталат.
Библиографические ссылки
а) ачык жарыялангандар
Аманов К.А, Кожобаев К.А. Молдогазиева Г. Т., Касиев А.К. Экологические последствия разработки Ак-Тюзской группы месторождений в Кеминском районе Кыргызской Республики. Матер.межд.конфер. “Геодинамика, оруденение и геоэкологические проблемы Тянь-Шаня”. Бишкек: Илим, 2013.-266с, стр.28-35.
Аманов К.А., Касиев А.К. Молдогазиева Г. Т Кожобаев К.А. Влияние деятельности горнопромышленных комплексов на окружающую природную среду и на здоровье людей (на примере Кыргызского горно-металлургического комбината). Матер.межд. науч.-практ.конфер. “Совершенствование прогнозирования и управления стихийными бедствиями”. Бишкек: 2016, стр.104-108.
Боконбаев К.Дж., Грошев А.К., Детыненко Л.А. и др. Техногенная геохимия Кичи-Кеминской долины. Журнал “Гоехимия” АН СССР. М:1991, №7, стр.1004-1013.
Боконбаев К.Дж. Экологические проблемы горнорудного производства Кыргызской Республики. Рубрика«Горы Центрально-Азиатского региона. Кыргызская Республика». Горный журнал. Алматы, 2001, №10, стр.95-99.
Кожобаев К.А. Основные геоэкологические проблемы Кыргызской Республики. Журнал “Геоэкология”. М.: Наука, 2004, №1, стр.33-40.
Кожобаев К.А. Аманов К.А., Сарногоев А.К. и др. Тяжелые металлы и радионуклиды Кичи-Кеминской долины Кыргызской Республики. Матер. межд. конфер. «Тяжелые металлы и радионуклиды в окружающей среде». Казахстан, Семей. 2006. Т.1, -510с., стр. 227-233.
Торгоев И.А., Алешин Ю.Г. Экология горнопромышленного комплекса Кыргызстана. Бишкек: Илим, 2001. -182с., стр.134, табл.6.4.
б) фонддогулар
Промежуточный отчет о научно-исследовательской работе за 2004 г. по теме: «Исследование негативных геолого-геоэкологических процессов отдельных участков Чуйской и Ысык-Кульской впадин и разработка рекомендаций». (Исполнители: Кожобаев К.А.,Толстихин Г.М., Аманов К.А., и др.) Бишкек., 2004. -135с. Фонды Института геологии НАН КР.
Отчет (заключительный) о научно-исследовательской работе за 2004-2006 г.г. по теме «Исследование негативных геолого-геоэкологических процессов отдельных участков Чуйской и Ысык-Кульской впадин и разработка рекомендаций». (Исполнители: Кожобаев К.А., Аманов К.А., Утиров Ч.У. и др). Бишкек: 2006. Том 1. -223с. Фонды Института геологии НАН КР.
Отчет (промежуточный) по научно-исследовательской работе за 2018г. по теме «Геоэкологическое состояние отдельных проблемных территорий: бассейны рек Ала-Арча, Аламедин, Жумгал, крайняя восточная часть Чуйской впадины». (Исполнители: Кожобаев К.А., Аманов К.А., Санькова В.П. и др.). Бишкек, 2018. -116с. Фонды Института геологии НАН КР.
