Төрө – байыркы кыргыздардын мыйзамы (терминдин келип чыгышы жана мааниси жөнүндө)
Ключевые слова:
төрө, йосун, мыйзам, кадимки укук, кыргыздар, Кыргыз каганаты, руникаАннотация
Макалада VI-X кылымдардагы кыргыздардын жана Кыргыз каганатынын байыркы укук системасы адат укугу – ТӨРӨ, объективдүү зарылчылыктан улам пайда болгон табигый укукка негизделген укуктар изилденет. Тарыхта, кадимки укуктук коомдо өкүм сүргөн укуктук көз караштарды чагылдырган айрым ченемдерди жана эрежелерди узак жана монотондуу сактоо процессинде калыптанган. Жазылбаган жүрүм-турум нормаларын мамилелердин кеңири чөйрөсүн жөнгө салган реалдуу жарактуу укукка айландырган мыйзам ченемдүүлүк. Бай жазма тарыхый булактардын жана окумуштуулардын изилдөөлөрүнүн негизинде «төрө» термининин келип чыгышы жана мамлекетте тартип жана мыйзамдуулук алып барган айрым чиновниктердин функциялары изилденет.
Библиографические ссылки
Бартольд В.В. Киргизы. Исторический очерк // Соч. Т. II. Ч. 1. Общие работы по истории Средней Азии. Работы по истории Кавказа и Восточной Европы. - М.: 1963. С. 471-543.
Борубашев Б. Государство кыргызов в период раннего средневековья //Российско-азиатский правовой журнал, 2021, № 3. С. 39-43.
Бутанаев В. Я., Худяков Ю.С. История енисейских кыргызов. - Абакан, 2000. - 272 с.
Древнетюркский словарь / Под ред. Наделяева В. М., Насилова Д. М., Тенишева Э. Р., Щербака А. - М.: Л., 1969. -677 с.
Жумаганбетов Т. С. “Торе” – государственное право тюрков-туцзюэ // Вестник РУДН, сер. Юридические науки, 2006, № 1 (19). –С. 66.-72.
Караев О.К. Восточные авторы о кыргызах. – Бишкек, “Илим”, 1994. – 96 с.
Кормушин И. В. Тюркские енисейские эпитафии: Грамматика. Текстология. –М.,2008. – 342 с.
Крадин Н.Н. Империя Хунну. - М.: 2002. – 234 с.
Малов С.Е. Памятники древнетюркской письменности. Тексты и исследования.-М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1951.- С.24-26.
Малов С.Е. Памятники древнетюркской письменности Монголии и Киргизии. -М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1959. -С.23-40.,
Мелиоранский П.М. Памятник в честь Кюль-Тегина. С двумя таблицами надписей. Записки Восточного отделения Русского археологического общества. 1899. Т. XII. Вып.II–III. C. 1–144.
Орхон-Енисей тексттери. – Фрунзе, 1982. – 250 с.
Почекаев Р.Ю. Эволюция торе в системе монгольского средневекового права//Монгольская империя и кочевой мир. Улан-Удэ, 2004.
Скрынникова Т.Д. Харизма и власть в эпоху Чингис¬хана. М., 1997.
Сооронкулова К.С. Обычное право и современная правовая система Кыргызской Республики//Автореф.канд.дисс.-Бишкек, 2009. -23 с.
Трепавлов В.В. Государственный строй Монгольской империи XIII в.: Проблема исторической преемственности, -М., 1993.
Турсунбаева Н.С. Обычное право кыргызов в XIX в. Вестник КРСУ. 2015. Том 15. № 1. -С. 66-69.
Barthold V. V. Orta Asya Türk Tarihi Dersleri, (çev. Hüseyin Dağ), Çağlar Yayınları, Ankara, 2004.
Kafesoğlu İ. Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat. 2014.
Clauson G. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford, Oxford University.1972.
Pamir A. Orta Asya Türk Hukukunda “Töre” Kavramı //Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Hukuk Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi. 2009, s.359-375.
Обычное право / значение термина «обычное право» в Энциклопедии Юриста]. URL: http:// eyu.sci-lib.com/article0001386.html
