ЫСЫК-КӨЛДҮН СУУСУНУН ЭКОЛОГИЯЛЫК АБАЛЫНА ТРОФИКАЛЫК АБАЛ ИНДЕКСТИН (TSI) ЖАРДАМЫ МЕНЕН БАА БЕРҮҮ
Ключевые слова:
эвтрофикация, экосистемаларды экологиялык баалоо, туруктуу өнүгүү, трофикалык статус, суу объектилеринин кирденүүсүАннотация
Ысык-Көлдүн суусунун экологиялык абалына комплекстүү баа берүүнү
жүргүзүү жана көлдүн экосистемасынын экологиялык тең салмактуулугун сактоо боюнча
эффективдүү чараларды жана сунуштарды иштеп чыгуу өлкөнүн эколог окумуштууларынын актуалдуу милдети болуп саналат. Өлкөдө узак мөөнөттүү мониторингдик анализдер
бар, бирок аларды кайра иштетүү жана болжолдуу анализдерди жүргүзүү зарыл. Мындай
ыкмалардын бири – көл суунун трофикалык деңгээлинин индекси. Көлдүн трофикалык
статусу убактылуу жана мейкиндик өзгөрүүлөргө дуушар болоорун анализдер көрсөттү.
Жалпысынан көл трофикалык статусу боюнча олиготрофтук суу объектилерине кирет,
мында негизги биогендик элементтер аз жана кабыл алынган ЧДК ашпайт. Бирок, трофикалык абалдын индекси боюнча, с. Чок-Тал эң булганган аймак катары бааланып, Балыкчы,
Чолпон-Ата, Григорьевка жана Бостери изилдөө участокторунда суу экосистемаларынын трофикалык абалынын олиготрофтуктан мезотрофтукка өзгөрүүсү байкалат. Бул суу системаларында азот жана фосфор сыяктуу биогендик заттардын концентрациясынын жогорулагандыгын көрсөтүп турат. Трофикалык денгээл индексин колдонуу көлдүн суунун сапатын
деталдуу жана комплекстүү баалоого мүмкүндүк берет жана аны чарба кызматкерлерине да,
илимий кызматкерлерге да кеңири колдонуу үчүн сунушталат.
Библиографические ссылки
Choi, J. W., Han, J. H., Park, C. S., Ko, D. G., Kang, H. I., Kim, J. Y., ... & An, K. G. (2015).
Nutrients and sestonic chlorophyll dynamics in Asian lotic ecosystems and ecological stream
health in relation to land-use patterns and water chemistry. Ecological Engineering, 79, 15-31.
Bilgin, A. (2020). Trophic state and limiting nutrient evaluations using trophic state/level
index methods: a case study of Borçka Dam Lake. Environmental Monitoring and Assessment, 192,
-19.
Ding, J., Jiang, Y., Fu, L., Liu, Q., Peng, Q., & Kang, M. (2015). Impacts of land use on
surface water quality in a subtropical river basin: a case study of the dongjiang river basin, Southeastern China. Water (Switzerland). https://doi. org/10.3390/w7084427
Wang, Y., Kong, X., Peng, Z., Zhang, H., Liu, G., Hu, W., & Zhou, X. (2020). Retention
of nitrogen and phosphorus in Lake Chaohu, China: implications for eutrophication management. Environmental Science and Pollution Research, 27, 41488-41502.
Kast, J. B., Apostel, A. M., Kalcic, M. M., Muenich, R. L., Dagnew, A., Long, C. M., ... &
Martin, J. F. (2021). Source contribution to phosphorus loads from the Maumee River watershed
to Lake Erie. Journal of Environmental Management, 279, 111803.
Dodds, W. K., & Smith, V. H. (2016). Nitrogen, phosphorus, and eutrophication in
streams. Inland Waters, 6(2), 155-164.
Le Moal, M., Gascuel-Odoux, C., Ménesguen, A., Souchon, Y., Étrillard, C., Levain,
A., ... & Pinay, G. (2019). Eutrophication: a new wine in an old bottle?. Science of the total
environment, 651, 1-11.
Liu, L., Zheng, X., Wei, X., Kai, Z., & Xu, Y. (2021). Excessive application of chemical
fertilizer and organophosphorus pesticides induced total phosphorus loss from planting causing
surface water eutrophication. Scientific Reports, 11(1), 23015.
Chalar, G., Arocena, R., Pacheco, J. P., & Fabián, D. (2011). Trophic assessment of streams
in Uruguay: a trophic State Index for Benthic Invertebrates (TSI-BI). Ecological Indicators, 11(2),
-369.
Chalar, G., Delbene, L., González-Bergonzoni, I., & Arocena, R. (2013). Fish assemblage changes along a trophic gradient induced by agricultural activities (Santa Lucía, Uruguay). Ecological Indicators, 24, 582-588.
Vinçon-Leite, B., & Casenave, C. (2019). Modelling eutrophication in lake ecosystems: a
review. Science of the Total Environment, 651, 2985-3001.
Janssen, A. B., Hilt, S., Kosten, S., de Klein, J. J., Paerl, H. W., & Van de Waal, D. B.
(2021). Shifting states, shifting services: Linking regime shifts to changes in ecosystem services
of shallow lakes. Freshwater Biology, 66(1), 1-12.
Adamovich, B. V., Medvinsky, A. B., Nikitina, L. V., Radchikova, N. P., Mikheyeva, T. M.,
Kovalevskaya, R. Z., ... & Zhukova, T. V. (2019). Relations between variations in the lake bacterioplankton abundance and the lake trophic state: Evidence from the 20-year monitoring. Ecological
indicators, 97, 120-129.
Abell, J. M., Ozkundakci, D., Hamilton, D. P., van Dam-Bates, P., & Mcdowell, R. W.
(2019). Quantifying the extent of anthropogenic eutrophication of lakes at a national scale in New
Zealand. Environmental Science & Technology, 53(16), 9439-9452.
Алияскаров, М., Сариева, М., & Дженбаев, Б. М. (2018). Определение трофического
состояния озера Иссык-Куль. Вестник Кыргызского национального аграрного университета им. КИ Скрябина, (2), 256-261.
Дмитриев В.В., Фрумин Г.Т. Экологическое нормирование и устойчивость природных систем. – 2004. – 294 с.
Carlson, R. E. (1977). A trophic state index for lakes 1. Limnology and oceanography, 22(2),
-369.
Cunha, D. G. F., do Carmo Calijuri, M., & Lamparelli, M. C. (2013). A trophic state index
for tropical/subtropical reservoirs (TSItsr). Ecological Engineering, 60, 126-134.
Papastergiadou, E., Kagalou, I., Stefanidis, K., Retalis, A., & Leonardos, I. (2010). Effects
of anthropogenic influences on the trophic state, land uses and aquatic vegetation in a shallow
Mediterranean lake: implications for restoration. Water resources management, 24, 415-435.
