МАРГИНАЛДУУ КУМДУУ ТОПУРАКТАРДА БЕДЕНИН ТҮШҮМДҮҮЛҮГҮН ЖОГОРУЛАТУУ
Ключевые слова:
беде, туруктуу айыл чарба, тоют, дан-буурчак тоют, биомасса өндүрүү.Аннотация
Беде ар кандай топурактарга жана айлана-чөйрөнүн шарттарына ылайыкташкандыгы үчүн кеңири өстүрүлгөн тоют өсүмдүктөрүнүн бири. Бул тоют өсүмдүгү 80ден
ашуун өлкөдө өстүрүлөт, анда 210 миллион тоннадан ашык беде чөбү өндүрүлөт. БАЭнин
топурактары негизинен кумдуу жана кунарсыз, ошондуктан физикалык, химиялык касиеттери жана түшүмдүүлүгү начар, бул түшүмдүн муктаждыгына жараша тез-тез сугарууну
жана азык заттарын толуктоону талап кылат. Башка тоюттардын катарында беде көптөгөн
чарбаларда өстүрүлөт. Туруктуу айыл чарба өндүрүш системасы экологиялык жактан артыкчылыктуу, ресурстарды үнөмдөөчү жана көбүнчө үнөмдүү болгон системаларды иштеп
чыгуу аркылуу туруктуулукту камсыз кылган варианттарды түзүүдө маанилүү ролду ойнойт (Gupta RJ et al, 2009). Чөлдөрдүн кумдуу топурактары аз түшүмдүүлүккө ээ жана дренаждык кубаттуулугу жогору болгондуктан, азык заттар менен суунун олуттуу жоготуулары
бар. Жогорку температура, суунун тартыштыгы жана туздуулук чөл шарттарында айыл чарба өндүрүшүн чектеген башка факторлор болуп саналат (Suarez et al, 2010).
Шор жана кургакчылык, бири-бири менен тыгыз байланышкан эки абиотикалык стресс,
айыл чарба өндүрүмдүүлүгүнө терс таасирин тийгизет (Gamalero et al., 2020). Сугат жерлеринин жалпы аянтынын дээрлик 20% топурактын ашыкча туздануусунан улам деградацияга учураган (FAO, 2020). Өсүп келе жаткан калктын азык-түлүккө, жемге, биомасса энергиясына, кошумча наркка жана жумушка болгон муктаждыктарын канааттандыруу үчүн бул
маргиналдык жерлерде тар шарттарда туруктуу айыл чарба системаларын өнүктүрүү өтө
маанилүү.
Библиографические ссылки
Busby, Posy E., et al. "Research priorities for harnessing plant microbiomes in sustainable
agriculture.”PLoS biology” 15.3 (2017): e2001793.
Cook, B.G., B.C.Pengelly, S.D.Brown, J.L.Donnelly, D.A.Eagles, M.A.Franco, J.Hanson,
B.F.Mullen, I.J.Partridge, M. Peters, and R. Schultze-Kraft. 2005. Medicago sativa. In: Tropical
Forages: An interactive selection tool. Available at http://www.tropicalforages.info/key/Forages/
Media/Html/Medicago_sativa.htm
FAO (2020). Salt-affected soils. 2020.
Frame J., Charlton J.F.L., Laidlaw A.S. 1998. Temperate Forage Legumes. CAB
International, Wallingford, UK.
Gamalero, E., Bona, E., Todeschini, V. & Lingua, G. (2020). Saline and arid soils: impact
on bacteria, plants, and their interaction. Biology. 9 (6), 116.
(2015) FAO-ITPS. Status of the World’s Soil Resources (SWSR).
Technical Summary. Food and Agriculture Organization of the United Nations and
Intergovernmental Panel on Soils, Rome, Italy.
Frame, J. Medicago sativa L. In: Grassland species. Food and Agriculture Organization of
the United Nations. Available at http://www.fao.org/ag/Agp/agpc/doc/GBASE/DATA/PF000346.
htm
Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2008. Crop Water Information:
Alfalfa Available at http://www.fao.org/nr/water/cropinfo_alfalfa.html
Gupta RJ, Kienxler K, Martius C, Qadir M (2009) Research prospectus: a vision for
sustainable land management research in Central Asia Regional Office of ICARDA for Central
Asia and Causasus (CGIAR-PFU-CAC), Tashkent, Uzbekistan,” p 81. ISSN 025-8318 www.
icarda.org.ae.
Suarez DL (2010) Extent of global salinization and management options for crop production.
Proc. Int. Conf. on Soil and groundwater salinization in Arid regions, 11-14 January 2010, Sultan
Qaboos University Muscat, Oman. Volume 1: Keynote papers and Abstracts, pp. 1-7.
