УЗАК МӨӨНӨТТҮҮ БУЛГАНУУ ШАРТТАРЫНДА МУНАЙ ПРОДУКТУЛАРЫ МЕНЕН БУЛГАНГАН ТОПУРАКТАРДЫ ФИТОТЕСТИРЛӨӨ: БАЛЫКЧЫ ШААРЫНЫН МИСАЛЫНДА
Ключевые слова:
мунайзаттар, фитотест, фитоиндикация, микробиологиялык ыкма, топурак, туруктуу өнүгүү.Аннотация
Ксенобиотиктер менен булганган экосистемалардын экологиялык абалын
баалоонун экспресс, кымбат эмес жана так ыкмаларын издөө эколог окумуштууларынын эң
актуалдуу милдеттеринин бири болуп саналат. Булганган экосистемаларды фитотест жана
фитоиндикациялоо жогорудагы талаптарды канааттандырган келечектүү ыкмалардын бири
болуп саналат. Нефть продуктулары менен булганган кыртыштарды фитотесттен өткөрүү
методдору булганган кыртыштарды баалоодо жана рекультивациялоодо актуалдуу багыт
болуп саналат. Балыкчы шаарындагы мунай менен булганган топурак илимий кызыгууну
жараткан объектилердин бири. Өткөн кылымдын 90-жылдарынын аягында Балыкчыдагы
нефтебазанын түтүкчөсүнөн агып кетүүнүн натыйжасында жерге 600 тоннага жакын мунай
продуктулары түшкөн. Булганган жерлерди тазалоо жана калыбына келтирүү боюнча алгылыктуу чаралар көрүлбөгөндүктөн, көйгөй бүгүнкү күнгө чейин актуалдуу бойдон калууда.
30 жылдан ашык мурда булганган топурактын фитотоксиктигин изилдөө жана баалоо жана
оптималдуу фитотест объекттерин, сезгич жана туруктуу түрлөрдү тандоо илимий кызыгууну жаратат.
Библиографические ссылки
Sinan SS, Shawaludin SN, Jasni J, Azis N, Kadir MZAA, Mohtar MN. Investigation on the
AC breakdown voltage of RBDPO Olein. In: 2014 IEEE Innovative Smart Grid Technologies -
Asia (ISGT ASIA). 2014. p. 760–3.
Sitorus HBH, Beroual A, Setiabudy R, Bismo S. Comparison of streamers characteristics
in jatropha curcas methyl ester oil and mineral oil under lightning impulse voltage. In: 2014 IEEE
th International Conference on Dielectric Liquids (ICDL). 2014. p. 1–4.
Tokunaga J, Koide H, Mogami K, Hikosaka T. Comparative studies on the aging of
thermally upgraded paper insulation in palm fatty acid ester, mineral oil, and natural ester. IEEE
Trans Dielectr Electr Insul. 2016;23(1):258–65.
Mariprasath T, Kirubakaran V. A critical review on the characteristics of alternating liquid
dielectrics and feasibility study on pongamia pinnata oil as liquid dielectrics. Renew Sustain
Energy Rev [Internet]. 2016;65:784–99. Available from: https://www.sciencedirect.com/science/
article/pii/S1364032116303665
Sanderson K, Módenes AN, Espinoza-Quiñones FR, Trigueros DEG, Júnior LAZ, Schuelter
AR, et al. Soybean plant-based toxicity assessment and phytoremediation of soils contaminated by
vegetable and mineral oils used in power electrical transformers. Chemosphere. 2018;197:228–40.
Sorana I.Ţ, Mihăilescu S, Strat D, Gheorghe I.F. Effects of oil pollution on seed germination
and seedling emergence toxicity. Rom Biotechnol Lett. 2020;25(1):1194–201.
Naowasarn S, Leungprasert S. Bioremediation of Oil-contaminated Soil Using Chicken
Manure. Soil Sediment Contam An Int J [Internet]. 2016 Oct 2;25(7):739–56. Available from:
https://doi.org/10.1080/15320383.2016.1213699
Kireeva N.A, Novoselova E.I, Shamaeva A.A, Grigoriadi A.S. Biological activity of
a leached chernozem contaminated with the products of combustion of petroleum gas and its
restoration upon phytoremediation. Eurasian Soil Sci [Internet]. 2009;42(4):458–62. Available
from: https://doi.org/10.1134/S1064229309040139
Kolesnikov SI, Evreinova A V, Kazeev KS, Val’kov VF. Changes in the ecological and
biological properties of ordinary chernozems polluted by heavy metals of the second hazard class
(Mo, Co, Cr, and Ni). Eurasian Soil Sci [Internet]. 2009;42(8):936–42. Available from: https://doi.
org/10.1134/S1064229309080122
Tynybaeva T, Kostina N, Terekhov A, Kurakov A. The microbiological activity and
toxicity of oil-polluted playa solonchaks and filled grounds within the Severnye Buzachi Oil Field
(Kazakhstan). Eurasian Soil Sci. 2008 Jan 10;41:1115–23.
Nikolaeva O V., Terekhova VA. Improvement of laboratory phytotest for the ecological
evaluation of soils. Eurasian Soil Sci. 2017;50(9):1105–14.
Гумерова РХ, Селивановская СЮ, Галицкая ПЮ. Тестирование Отходов, Почв, Материалов С Использованием Живых Систем. 2014;58.
Totubaeva N, Tokpaeva Z, Uulu AA, Kojobaev K. Microbiological diversity and
biotechnological potential of the soil ecosystem of a high-mountainous landfill. Polish J Environ
Stud. 2019;28(6):4429–35.
