ӨЗДӨШТҮРҮЛГӨН СӨЗДӨРДӨГҮ ДИФТОНГДОР ЖАНА АЛАРДЫН МОНОФТОНГДОШУУСУ
Ключевые слова:
түрк тилдери, дифтонг, басаӊдама дифтонгдор, көтөрүӊкү дифтонгдор, тыбыштык тизмектер, дифтонгдошууАннотация
Фонетикалык системадагы татаал фонетикалык бирдик катары белгилүү болгон полифтонгдордон кыпчак, огуз тобундагы бир катар түрк тилдеринде, ошондой эле кыпчакташуу процессине дуушар болгон карлук, уйгур тобундагы түрк тилдеринде жана диалектилеринде дифтонгдор мүнөздүү экендиги белгилүү. Мындай татаал фонетикалык бирдиктер түрк тилдеринин төл сөздөрүндө гана эмес, монгол, иран жана араб тилдеринен өздөштүрүлгөн сөздөрдүн курамында да кездешет.
Түрк анын ичинде кыргыз тилине өздөштүрүлгөн сөздөрдүн курамында монгол, иран тилдеринен басыӊкы, араб тилинен көтөрүӊкү дифтонгдор келип кирген. Көпчүлүк учурда монгол тилдериндеги дифтонгдор кыргыз тилинде түпкү тилдеги турпатында колдонулуп, трансформацияга дуушар болгон эмес. Араб жана иран тилдериндеги дифтонгдор кыргыз тилинин ички фонетикалык мыйзамдарына ылайык созулмага өткөн, бирок алардын трансформациясы түрдүүчө жүргөн
Библиографические ссылки
Киекбаев Дж. Г. Фонетика башкирского языка (Опыт описательного и сравнительно-исторического исследования). –Уфа: Башкирское книжное издательство, 1958. -210 с.
Радлов В. Phonetik der nördlichen Türksprachen («Түндүк түрк тилдеринин фонетикасы»). -Лейпциг, 1882. -365 с.
Владимирцов Б. Я. Сравнительная грамматика монгольского письменного языка и халхасского наречия. -М.: Наука, 1929. - 449 с.
Лувсанвандан Ш. К проблеме долгих гласных среднемонгольского языка // Олон улсын монголч эрдэмтний III их хурал. -Улаанбаатар, 1977.
Павлов Д. А. Развитие дифтонгов в монофтонги в калмыцком языке // В кн.: Исследования по восточной филологии. К 70-летию проф. Г. Д. Санжеева. –М., 1974. –С. 218-225.
Дарбеева А. А. Историко-сопоставительные исследования по грамматике монгольских языков. Фонетика. –М.: Наука, 1996. -171 с.
Рассадин В. И. Очерки по исторической фонетике бурятского языка. - Москва: Наука, 1982. -199 с.
Номинханов Ц. Д. Материалы к изучению истории калмыцкого языка. -Москва: Наука, 1975. -324 с.
Рассадин В. И. Очерки по истории сложения тюрко-монгольской языковой общности. - Москва: Нестор-История, 2019. -608 с.
Овчинникова И. К. Учебник персидского языка. -М.: Издательство Московского университета, 1956. -440 с.
Гранде Б. М. Введение в сравнительное изучение семитских языков. -М.: «Восточная литература» РАН, 1998. - 439 с.
