ЭМОЦИЯНЫ ЧАГЫЛДЫРГАН ТИЛДИК КАРАЖАТТАР
Ключевые слова:
сөз, уңгу, мүчө, маани, негиз, эмоция, тилдик бирдик, эстетикалык маани, тилдин, кептин жана көркөм кептин эстетикасы, эстетикалык категориялар, баалоо категориясы, семантикалык маани, өтмө маани, көркөм образ, тилдик каражаттар, сөз тизмеги, көркөм чыгармаАннотация
Бул макалада эмоцияны чагылдырган тил бирдиктерине басым жасадык. Кыргыз тилиндеги көркөм чыгармалардын алкагында сөз, уңгу, мүчө, негиз, сөздөрдүн маанилерин, лексика-семантикалык маанилерин иликтөөгө аракеттендик. Көркөм чыгармада бир эле мүчөнүн ар түрдүү эмоцияны жаратып, грамматикалык жактан сын атоочтук, зат атоочтук мааниде эле эмес, жазуучунун көркөм образ жаратуудагы индивидуалдык чеберчилигине жараша ар түрдүү маанилерди туюндураары аныкталды. Сөздөрдүн маанилерин изилдөөдө мүчөлөрдүн жалганышынан улам баштапкы маанисин жоготуп, ар кандай жаңы сөздөр жаралып, түрдүү маанилерди туюнтуп, натыйжасында эмоционалдык-экспрессивдүүлүк жана поэтикалык ыргакты пайда кылып, эстетикалык күчкө ээ болду. Чыгармада кейипкерледин диалог, монологдорунда сөздөр өтмө мааниде, эркелетүү мааниде, кордоо мааниде, шылдыңдоо мааниде, теңсинбөө мааниде колдонулбастан, үндүн тонуна жараша да түрдүү эмоцияны жаратары аныкталды.
Библиографические ссылки
Абдувалиев, И. Кыргыз тилинин морфологиясы: “Кыргыз тили жана адабияты” адистиги боюнча ЖОЖ студ. үчүн окуу китеп / И.Абдувалиев. –Бишкек: Б-сыз, 2008. -284 б.
Абдыкеримова, А. Э. Лингвистикалык поэтика. К. Тыныстанов атын. Ысык-Көл мамл. ун-ти. -Каракол: Б-сыз, 2008. -209 б.
Аширбаев, Т. Кыргыз тилинин стилистикасы: функционалдык стилдер: 4-китеп. / Т.Аширбаев; жооп. ред. А.Оморов: –Бишкек, [б.и.]: 2004. -128 б.
Будагов, Р.А. Что такое развитие и совершенствование языка? –Москва, Изд-во “Наука” 1977. -263с.
Ларин, Б.А. Эстетика слова и язык писателя: Избранные статьи / Б.А.Ларин; Вступ. ст.А.Федорова. -Л.: “Худож. лит.”1974. -288 с.
Мурзалиева, А.Ш. М.Гапаровдун чыгармаларынын эстетикалык кудурети (сын атоочтун мисалында). –Б., 2014. -168б.
Орузбаева, Б.Ө. Сөз курамы. –Бишкек: Мектеп, 2000. – 360 б.
Усубалиев, Б.Ш. Көркөм чыгармага лингвостилистикалык илик. –Бишкек:[б.и.], 1994. -199 б.
Aksan, D. Her Yönüyle Dil I, Türk Dil Kurumu Yayını: –Ankara,1987.
Kıran, Z. Yazınsal Okuma Süreçleri, Seçkin Yayıncılık, 2000.
Moran, (1991) Berna; Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, Cem Yayınevi, İstanbul, 8. Baskı.
İnce, 92 Özdemir, Tabula Rasa, Can Yayınları, İstanbul
Tökel, 96, Dursun Ali, ‘Ontolojik Analiz Metodu ve Bu Metodun Baki’nin Bir Gazeline Uygulanışı, Yedi iklim, s.74
Gutzen, 1988, Dieter; Yazınbilime Giriş, (Türkçesi M.Rıdvan Tatlıcı −Şener Bağ), Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, Erzurum.)
