Кыргыз Республикасы менен Тажикстан Республикасынын 1997-2014-жылдардагы чек ара маселелери боюнча өз ара келишпестиктери
Ключевые слова:
Кыргызстан, Тажикстан, Баткен, Исфара, чек аралар, талаштуу жерлер, анклавдар, чыңалуу, сүйлөшүүлөр, куралдуу кагылышууларАннотация
Макалада постсоветтик мезгилде Кыргызстан менен Тажикстандын ортосундагы чек араларды делимитациялоо жана демаркациялоо маселелери боюнча сүйлөшүү процесси өтө татаал өткөндүгү тууралуу сөз болот. Ага ХХ к. 20-30-жж. улуттук-аймактык бөлүү процессинде кетирилген каталар жана андан кийинки чарбалык маанидеги жер бөлүшүүлөр таасир эткен.
Өзгөчө талаштуу жерлер КРнын Баткен облусу менен ТР Согди облусунун чек арасында жайгашкан. Ошондой эле эки тараптуу мамилелерде Кыргызстандын аймагында жайгашкан Тажикстандын Ворух жана Кайрагач анклавдары чоң көйгөй жаратууда. Негизинен жаңжалдар айдоо жерлеринин, суунун жана жайыттардын жетишсиздигинен келип чыгууда. 2010-2013-жылдары эле чек ара аймактарында 62 кагылышуу катталган.
2000-2013-жылдардагы чыр-чатактар учурунда таштар жана бакча шаймандары колдонулуп, аларга карапайым адамдар гана катышкан. Бул кагылышууларды саясат таануучулар «Кетмен согуштары»деп аташкан. Бирок, 2014-жылдын январь айында болгон кагылышууга армия тартылып жана курал колдонулган. Дал ошол мезгилде күч структураларынын чек ара-аймактык чыр-чатактарына кийлигишүү тенденциясы пайда болгон. Көрсөтүлгөн жагдай мамлекеттер аралык мамилелерге терс таасирин тийгизип, чыңалууну күчөткөн.
Библиографические ссылки
Абдулхолики Х., Рахимов Н. Спорные территории как очаги напряженности на границе // Политические проблемы международных отношений, глобального и регионального развития.
Аламанов С.К. Краткая история и опыт решения пограничных проблем Кыргызстана. – Бишкек, – 2005.
Аламанов С.К. Анклавы в Центральной Азии: история вопроса и современные проблемы // Постсоветские исследования. – М., – 2018. Т. 1. № 5.
Аламанов С., Уметалиева А. Трансграничные конфликты. Альманах №2 «Опыт Кыргызской Республики в управлении кризисными ситуациями». – Женева-Бишкек-Рига-София, – 2014.
Бабаин А.В. Неопределенность пограничных территорий Республики Таджикистан как фактор радикализации населения // Этносоциум и межнациональная культура. – М., – 2017. № 11 (113).
Винокуров Е.И. Теория анклавов. – Калининград. – 2007.
Волков И.В. Основные проблемы геополитического положения Центральной Азии в эпоху глобализации (на примере Кыргызстана). – Бишкек, – 2007.
Зверинцева Т. Анклавы в Центральной Азии: история и современные проблемы. https://yenicag.ru/anklavy-v-centralnoy-azii-istoriya-i-s/270761/.
Керимбекова А.К. Введение в политологию безопасности. –Бишкек, –2000.
Койчуев А. Национально-территориальное размежевание в Ферганской долине (1924–1927 гг.). – Бишкек, – 2001.
Кыргызстан–Таджикистан: курс на укрепление партнерства в контексте региональных связей. – Бишкек, – 2010.
Маленький анклав и большие проблемы Кыргызстана и Таджикистана. 18 января 2014. https://rus.azattyk.org/a/kyrgyzstan-tajikistan-dispute-on-vorukh-enclave /25233892.html
Ниязова М. Граница.kg. Покой нам только снится. 16.01.2014, stoletie.ru.
Олимова С., Олимов М. Конфликты на границах в Ферганской долине: новые причины, новые участники. // Россия и новые государства Евразии. – 2017. № 1.
Тагайбекова А. Современные погранично-территориальные проблемы в Центральной Азии // – Известия ВУЗов. – 2012. №8.
Токтомушев К. Понимание трансграничного конфликта в постсоветской Центральной Азии: случай Кыргызстана и Таджикистана http://connections-qj.org/ru/article/ponimanie-transgranichnogo-konflikta-v-postsovetskoy-centralnoy-azii-sluchay-kyrgyzstana-i
