ОПТИМАЛДУУ ЖАШОО БИЙИКТИГИН БЕЛГИЛӨӨ МЕНЕН БИЙИК ТООЛОРДУН ШАРТТАРЫНА АДЕКВАТТУУ ЫҢГАЙЛАШУУНУ БААЛООДО ЖАНА ПРОГНОЗДООДО КОРРЕЛЯЦИЯЛЫК РИТМОГРАММАЛАРДЫН ТҮРЛӨРҮНҮН ДИНАМИКАСЫ
Ключевые слова:
адаптация, бийиктик, бийиктик босогосу, корреляциялык ритмограммалар, симпатикотония, норматония.Аннотация
20–22 жаштагы жапыз тоолуу жерлерде жашаган 27 эркек киши каралып, алар үч жолу: жапыз тоолуу жерде бийик тоого көчкөндөн кийин жана кайра адаптациялоо процессинде текшерүүдөн өткөн. Корреляциялык ритмограммалар (КРГ) талданды Бийик тоолуу жердин шарттарында болуунун биринчи жумасында аларда корреляциялык ритмограммалардын (КРГ) төрт түрү бар экени белгиленди: I типтеги (нормотоникалуу) адамдар үчүн бир кыйла жогору функциялык резерви бар организмдин абалы мүнөздүү; II типтеги (симпатико-тоникалык) адамдар үчүн симпатоадреналдык системанын активдүүлүгүнүн ар кандай даражасы бар; III типтеги адамдар үчүн экстрасистоланын көрүнүшү мүнөздүү; IV типтеги адамдар кардиоинтервалдардын ортосундагы корреляциялык көз карандылыктын жоктугу менен мүнөздөлөт. Жапыз жана бийик тоолордо КРГдын түрлөрүн салыштырып талдоодо анын динамикасынын үч түрү аныкталган: оң – экинчи типтеги КРГ биринчи түргө өтүшү менен; терс – биринчи типтеги КРГ экинчи, үчүнчү же төртүнчү түргө өтүүдө жана нейтралдуу – КРГ түрү өзгөрүүсүз калат.Оң динамика бийик тоолордун организмге жагымдуу таасирин көрсөтөт. Терс динамика адаптациянын өзгөчө фазасын, же бул адамдардын берилген бийиктикке ыңгайлаша албагандыгын көрсөтөт, анткени бул бийиктик алардын бийиктик босого чегинен кыйла ашып кетет.
Библиографические ссылки
Джунусова, Г.С. Центральные регуляторные механизмы адаптации человека в горных условиях [Текст] / Г.С. Джунусова // Медицина Кыргызстана. – 2017. – No5. – С. 36–39.
Новиков, В.С. Гипоксия как типовой патологический процесс, его систематизация [Текст] / В.С. Новиков, В.Ю. Шанин, К.Л. Козлов. // В кн.: Гипоксия. Адаптация, патогенез, клиника. – С-Пб.: Изд-во ООО «ЭЛБИ-СПб», 2000. – С. 12–24.
Шукуров, Ф.А. Индивидуальные особенности реакции кардиореспираторной системы у человека при адаптации к высокогорью [Текст] / Ф.А. Шукуров // Физиология человека. – 1991. – Т.17, No4. – С. 32.
Халимова, Ф.Т. Индивидуальные особенности адаптации человека к изменившимся условиям среды [Текст] / Ф. Халимова, П.М. Зухурова, М.А. Абдусатторова // Научные труды 3-го съезда физиологов СНГ «Физиология и здоровье человека». – Москва-Ялта. 2011. – С. 275.
Шукуров, Ф.А. Математический анализ сердечного ритма в оценке функционального резерва организма в условиях высокогорья [Текст] / Ф.А. Шукуров // Функциональные резервы и адаптация. – Киев, 2006. – С. 126–128.
Шукуров, Ф.А. Прогнозирование оптимального срока пребывания человека в условиях высокогорья [Текст] / Ф.А. Шукуров // Физиология человека. – 2018. – No2(1). – С.61–62.
Шукуров Ф.А. Интегральные показатели вариативности сердечного ритма в оценке адаптации человека к высокогорью / Ф.А. Шукуров, З.У. Арабова// Ж. Вестник Академии мед. наук Таджикистана. – 2019. – Том VIII, No1 (29). – С. 89-95.
Шукуров Ф.А. Прогнозирование фазы стабильной адаптации и донозологического состояния у людей с различным сроком проживания в условиях высокогорья / Ф.А. Шукуров, З.У. Арабова // Ж. Известия национальной академии наук Кыргызской республики. – 2019. – No4. – С. 83–87.
Шукуров Ф.А. Вегетативный статус в оценке адаптационных возможностей человека к высокогорной гипоксии / Ф.А. Шукуров, З.У. Арабова // Ж. Вестник Академии медицинских наук Таджикистана. – 2018. – No1 (25). – С. 121–126.
Calmebet J.A. Chronic hypoxia increases blood pressure and noradrenalin spillover in healthy subjects [Text] / J.A. Calmebet // J. Physiol. – London, 2003. – N551. – P. 379–386.
Hamash, S. Cardiovascular Adaptation in Response to Chronic Hypoxia in Awake Rats [Text] / S. Hamash,
M. Serthibata // AdvExp Med Biol. – 2016. – N876. – P.241–246.
