ЭТНИКАЛЫК ЖАНА УЛУТТУН СОЦИАЛДЫК- ФИЛОСОФИЯЛЫК АНАЛИЗИНИН АКТУАЛДУУ ТЕОРИЯЛЫК МЕТОДОЛОГИЯЛЫК ПРОБЛЕМАЛАРЫ
Ключевые слова:
этностук, этнос, улут, примордиализм, инструментализм, конструктивизм, этникалык өзүн-өзү аңдоо, улутчулдук, советтик коом таануу, постсоветтик коом таануу.Аннотация
Бул макала коом таануудагы «этностук» түшүнүгүнө комплекстүү анализ жүргүзөт, анын айланасындагы талкуунун 1970-жылдардан берки эволюциясын карайт. Этностук маселени изилдөөнүн үч негизги теориялык ыкмасы бөлүп көрсөтүлөт: примордиализм, инструментализм жана конструктивизм, алардын негизги жоболору жана өкүлдөрү кеңири түшүндүрүлөт. Советтик илимде үстөмдүк кылган Л.Н. Гумилевдин жана Ю.В. Бромлейдин концепциялары, ошондой эле социобиологиялык жана эволюциялык-тарыхый багыттарды камтыган примордиалисттик ыкманын өнүгүшүнө өзгөчө көңүл бурулат. Макалада массалык этникалык кыймылдарды түшүндүрүү зарылчылыгынан келип чыккан инструменталисттик ыкма жана этностуктун калыптанышында интеллектуалдык конструкциялардын жана идеологдордун ишмердүүлүгүнүн ролун баса белгилеген конструктивисттик ыкма талданат. Ар бир ыкманын күчтүү жана алсыз жактары сын көз менен каралып, этникалык дүйнө картинасын адекваттуу түшүнүү үчүн алардын интеграциясынын зарылдыгы баса белгиленет. Иштин олуттуу бөлүгү «этнос» жана «улут» терминдеринин маанисин жана мазмунун анык тоо көйгөйүнө, советтик жана постсоветтик коом таанууда бул түшүнүктөрдүн ар кандай чечмеленишине, анын ичинде улуттун жарандык жана этникалык интерпретацияларынын айланасындагы талкууларга арналат. Макалада улутчулдуктун социалдык-саясий көрүнүш жана идеология катары калыптанышына көз салынган. Корутундуда азыркы коом таанууда бул негизги категорияларды изилдөөнүн жалпы кабыл алынган ыкмасынын жоктугу констатацияланат.
Библиографические ссылки
Арутюнян, Ю. В., Дробижева, Л. М. (1998). Этносоциология. Аспект Пресс.
Гумилев, Л. Н. (1971). О термине «этнос». Вестник Ленинградского университета. Серия истории, языка и литературы, 24(4), 12-16.
Бромлей, Ю. В. (1970). К вопросу о сущности этноса. Природа, 2, 34-41.
Тишков, В. А. (2001). Нация. В Новая философская энциклопедия (Т. 2, с. 608-610). Мысль.
Лонгман, А., Шмит, А. (1997). Словарь по правам человека. М.: Рязань.
